W języku polskim zachowały się dwie samogłoski nosowe. Mowa tu o Ą i Ę, których pisownia sprawia problemy wielu użytkownikom polszczyzny. Co w nich takiego kłopotliwego? Przede wszystkim sposób wymowy. W wielu przypadkach bardzo przypomina on wymowę połączeń om, on, em, en. Dlatego często możemy spotkać się z błędami ortograficznymi, które są wynikiem zastąpienia samogłoski nosowej przez jedno z tych połączeń. Jak się ich ustrzec? Poniżej informacje i wskazówki.
Ą – zasady pisowni
Kiedy piszemy Ą? Otóż:
- zgodnie z wymową przed: s, ś, z, ź, ż, sz, ch, w, f, np. wąski, ukąś, brązowy, wąż, ugrząźć, gąska;
- niezgodnie z wymową przed: p, b, t, d, c, ć, cz, dz, dź, k, g, np. skinąć, pachnący, pączek, rządź, kąpać, trąb, błąd, rąbać, bąk, krąg;
- gdy wymienia się na Ę w różnych formach gramatycznych (czyli np. w liczbie mnogiej) lub w wyrazach pokrewnych, np. ząb (zęby), dąb (dęby), pamiątka (pamiętam);
- w narzędniku liczby pojedynczej rzeczowników, przymiotników oraz odmieniających się jak przymiotniki zaimków, liczebników i imiesłowów (przymiotnikowych) rodzaju żeńskiego, np. z mamą, z herbatą, z kochaną siostrą, z szóstą klasą, z krzyczącą ekspedientką;
- w bierniku liczby pojedynczej przymiotników oraz odmieniających się przymiotnikowo zaimków, liczebników i imiesłowów (przymiotnikowych) rodzaju żeńskiego, np. tamtą kobietę, tańczącą baletnicę, moją książkę;
- w bierniku liczby pojedynczej rzeczowników: pani, jaśniepani, waćpani itp., np. przepraszam panią, zawiodłem jaśniepanią;
- w trzeciej osobie liczby mnogiej czasu teraźniejszego w czasownikach, które w pierwszej osobie liczby pojedynczej zakończone są na -ę, -em i -am, np. gotują (gotuję), rozumieją (rozumiem), grają (gram);
- przed literą ł w formach czasu przeszłego, np. przyklasnął, zabłysnął, płynął, zasnął.
Ę – zasady pisowni
Kiedy piszemy Ę? Otóż:
- zgodnie z wymową przed: s, ś, z, ź, ż, sz, ch, w, f, np. gęś, kęs, klęska, potężny, węch;
- niezgodnie z wymową przed: p, b, t, d, c, ć, cz, dz, dź, k, g, np. sęp, sęk, prędko, pędź, ręce;
- w bierniku liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego, np. książkę, szklankę, dziewczynę;
- w mianowniku i bierniku niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego, np. ramię, dziecię, imię, źrebię, ciemię;
- w zaimku osobowym cię i zaimku zwrotnym się;
- w pierwszej osobie liczby pojedynczej czasu teraźniejszego i przyszłego prostego, jeśli czasowniki w drugiej osobie zakończone są na -esz, -isz, -ysz, np. robię (robisz), piszę (piszesz), liczę (liczysz);
- przed literami l i ł w formach czasu przeszłego, np. płynęła, płynęli, płynęły, upięła, upięli, upięły.
Komentarze