Czym jest tekst okolicznościowy?
Tekst okolicznościowy to szczególna pisemna forma wypowiedzi, która jest przypisana do konkretnej okazji i w swojej treści oraz intencji bezpośrednio do niej nawiązuje. Teksty okolicznościowe wchodzą w skład szerszej grupy wypowiedzi językowych zwanej tekstami użytkowymi, które spełniają m.in. funkcję informacyjną, perswazyjną czy prezentacyjną. Wykorzystuje się je, by wywołać u odbiorcy określoną reakcję - mają one służyć osiągnięciu konkretnego celu.
W tej kategorii znajdują się różne typy tekstów okolicznościowych (ich charakterystyki i przykłady), z których każdy rządzi się zarówno własnymi zasadami tworzenia, jak i stałym, uniwersalnym układem elementów charakterystycznych dla tego rodzaju wypowiedzi. Towarzyszą nam one w uroczystych, podniosłych lub po prostu istotnych momentach naszego życia. Należą do nich m.in. życzenia z rozmaitych okazji, gratulacje, podziękowania, zaproszenia, dedykacje, ale również przeprosiny czy kondolencje. Co ciekawe, forma, w jakiej tekst okolicznościowy zostanie wyrażony czy przekazany, w dużej mierze zależy od naszej własnej inwencji twórczej i pomysłowości.
W przypadku tekstów okolicznościowych ich forma nie jest wartością samą w sobie, ale powinna zostać podporządkowana czytelności wypowiedzi i założonemu celowi. Z tego powodu warto respektować reguły ich konstruowania.
Najważniejsze cechy tekstów okolicznościowych
Co do zasady każdy tekst okolicznościowy powinien być utrzymany w uroczystym stylu językowym, a tym samym zachowywać właściwe temu stylowi zasady ortograficzne, interpunkcyjne i stylistyczne. Tekst okolicznościowy:
- zawiera datę i miejsce, które stanowią swoistą pamiątkę okazji, z jakiej tekst został stworzony;
- zazwyczaj zawiera nagłówek, który informuje o tym, z jaką formą wypowiedzi mamy do czynienia (znajduje się w centralnej, górnej części strony nad tekstem właściwym i zapisywany jest kapitalikami, np. ZAPROSZENIE, GRATULACJE czy PODZIĘKOWANIA);
- zawiera zwroty grzecznościowe (bezpośrednie zwroty do adresata tekstu w celu nawiązania i podtrzymania kontaktu – to tzw. funkcja fatyczna języka), których każdy człon pisany jest wielką literą, co świadczy o szacunku do odbiorcy, np. Szanowni Państwo…, Drogi Janku… czy Kochani Rodzice;
- w swojej treści, zwięzłej i czytelnej, jest dostosowany do adresata oraz konkretnej okazji,
- powinien być absolutnie poprawny językowo;
- kończy się podpisem nadawcy/autora, którego forma determinowana jest relacją, jaka łączy go z adresatem tekstu.
Rodzaje tekstów okolicznościowych
Życzenia
Jest to wypowiedź stanowiąca wyraz szacunku, pamięci lub serdeczności w stosunku do ich adresata, kierowana z powodu wyjątkowych okazji takich jak np. urodziny, imieniny, rozmaite rocznice czy święta. W treści tego typu tekstów życzy się zazwyczaj zdrowia, szczęścia i pomyślności, choć w dużej mierze tekst życzeń uzależniony jest od konkretnych okoliczności, z powodu których powstaje.
Zaproszenia
To forma komunikatu, który w elegancki sposób ma za zadanie nakłonienie adresata do uczestnictwa w określonym wydarzeniu, uroczystości czy aktywności. W tym celu odbiorca zaproszenia powinien stawić się w określonym w treści tekstu miejscu i czasie. Najważniejsze składniki wchodzące w skład tekstu zaproszenia to informacje o tym:
- kto zaprasza,
- kogo się zaprasza,
- z jakiej okazji się zaprasza,
- kiedy i gdzie odbędzie się uroczystość, na którą się zaprasza.
Podziękowania
Oficjalne podziękowanie jest formą wyrażenia wdzięczności wobec innej osoby. Pisemne podziękowanie powstaje zazwyczaj wtedy, gdy nadawca czuje się szczególnie zobowiązany za wyświadczoną mu przysługę.
Dedykacje
To krótka forma tekstowa, której autorem jest nadawca jakiegoś podarunku. Dedykację umieszcza się zazwyczaj darowanym przedmiocie (np. w formie nadruku albo graweru) lub dołącza do niego w postaci kartki okolicznościowej czy bileciku. Ma na celu uprzyjemnienie jej adresatowi korzystania z prezentu i podkreślenie, że został wybrany specjalnie dla niego.
Gratulacje
To inaczej wyrazy uznania składane komuś w sytuacji osiągnięcia konkretnego sukcesu np. wygrania konkursu czy zdobycia awansu lub z okazji miłego, szczęśliwego wydarzenia np. ślubu czy narodzin dziecka.
Przeprosiny
Stanowią one oficjalną, elegancką formę wyrażenia żalu w związku z wyrządzoną krzywdą. Zwykle mają na celu doprowadzenie do unormowania relacji między ich nadawcą a odbiorcą i zakończenia konfliktu. Powinny być one efektem osobistej refleksji nad popełnionymi błędami, ponieważ od autentyczności tego rodzaju wypowiedzi zależy efekt końcowy.
Kondolencje
Jest to uroczysty sposób na wyrażenie wyrazów współczucia i żalu spowodowanych śmiercią bliskiej osoby. W przypadku tej formy tekstu okolicznościowego szczególnie należy pamiętać o empatycznym, ostrożnym i taktownym formułowaniu swojej wypowiedzi. Sztuka składania kondolencji wymaga bowiem odpowiedniego wyczucia i umiaru.
