Zasady pisowni

Dyktanda

Wątpliwości językowe

Błędy składniowe

Błędami składniowymi są wszystkie nieprawidłowości w budowie zdań, niewłaściwe łączenie form wyrazowych czy też szyku wyrazów.

Wyróżnia się następujące kategorie błędów składniowych:
    
• błędy w związku zgody (związek zgody to takie połączenie, w którym wyraz określany zgadza się z określanym w przypadku, liczbie i rodzaju, np. Dziś jest słoneczny dzień)
      
Dzieci rozpoczęli rok szkolny 1 września. → rozpoczęły
Krzyś i Staś bawił się przed domem. → bawili
Samolot bezpiecznie wylądował na ziemię. → ziemi
    
• błędy w zakresie związku rządu (związek rządu to konstrukcja, w której wyraz nadrzędny określa rzeczownik w stałym przypadku, np. książka Tomka).
      
Używam tylko naturalne kosmetyki. → naturalnych
Biorę się za pisanie wypracowania. → do pisania
Najczęstszym błędem jest stosowanie form biernika zamiast dopełniacza, np.: kopanie (zamiast kopania), wyrzucanie (zamiast wyrzucania), mówienie (zamiast mówienia) itd.
    
• usterki w używaniu przyimków i wyrażeń przyimkowych
odnośnie czegoś → odnośnie do czegoś,
w porównaniu z czymś → w porównaniu do czegoś,
jechać na mieszkanie → jechać do mieszkania,
szampon dla włosów normalnych → szampon do włosów normalnych
 
• niepoprawne skróty składniowe
Przed i po badaniach należy dużo pić. → Przed badaniami i po badaniach należy dużo pić.
    
• odwrócenie szyku wyrazów
pilne bardzo → bardzo pilne
się uczyć → uczyć się
 
• rozpoczynanie zdań od spójników
Więc gdy już przyszli do szkoły okazało się, że nie ma lekcji.
I teraz Kasia ma zagwozdkę.
Ale Maćkowi udało się rozwiązać zagadkę.

•  zbędny podmiot
Jacek był dobrym chłopcem: on pomagał rodzicom, on dobrze się uczył i on zawsze starał się być grzeczny →  Jacek był dobrym chłopcem: pomagał rodzicom, dobrze się uczył i zawsze starał się być grzeczny.

• powtarzanie tych samych struktur składniowych
Książki, które lubię najbardziej o Harrym Potterze, które są w ośmiu tomach, które należą do fantastyki → Książki, które lubię najbardziej o Harrym Potterze, są w ośmiu tomach i należą do fantastyki.

• błędne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania (zakończonym na -ąc, -łszy, -wszy)
Kupując ten produkt, drugi otrzymasz gratis. → Jeśli kupisz ten produkt, drugi otrzymasz gratis.

• niewłaściwe użycie spójników
np.: Pogoda była brzydka i wziął parasol żeby nie zmoknąć. → Pogoda była brzydka, więc wziął parasol żeby nie zmoknąć.
Przyszedł wcześniej, dlatego bo chciał być pierwszy. → Przyszedł wcześniej, dlatego że chciał być pierwszy.

• błędy przy użyciu strony biernej
Stałem się zmęczony po całym dniu pracy. → Byłem zmęczony po całym dniu pracy.

Komentarze

~ OD REDAKTORA
7/11/18 6:30 AM
@ jak-bum-cyk-cyk, @ ilka74, bardzo dziękuję za komentarze. Oczywiście sporo racji jest w stwierdzeniu, iż rozpoczynanie zdań od spójników nie jest błędem. Należy to jednak doprecyzować, bowiem w mowie potocznej i uzusie jest to dopuszczalne. W zależności od tego jaki jest to spójnik, może występować na początku wypowiedzenia, jeśli został użyty zgodnie ze swoim znaczeniem. Panuje również szkolne przekonanie, że spójnik rozpoczynający zdanie świadczy o nieumiejętności poprawnej składni. Dlatego wszystko zależne jest od kontekstu. Warto więc zwrócić uwagę także na to, że takie konstrukcje są przejmowane z języków obcych (na przykład w angielszczyźnie, z której polszczyzna przejmuje wzorce, bardzo powszechne jest stawianie spójników na wstępi). Podobnie jest z czasownikiem zwrotnym z "się" - chodzi tutaj przede wszystkim o zręczność budowania wypowiedzi. Z tym zaimkiem wiąże się problem akcentowy - w zależności od jego umiejscowienia, może dojść do zmiany akcentu zdania, co z kolei przekształca charakter (ton) zdania, np. na bardziej patetyczny. Są to jednak takie dylematy, które należy rozwiązywać patrząc na kontekst, ponieważ część z nich może generować problem znaczeniowy - przykładowo: 'się uczył' traktowane jako proces myślowy, któremu towarzyszą emocje lub zdolność wyciągania wniosków, rozumowania, itd. Zaś 'uczył się' to opis czynności wykonywanej przez człowieka płci męskiej. W podobnych przypadkach użytkownik ma jednak swobodę wyboru i postępuje zgodnie ze swoją intuicją (także wyczuciem językowym). Natomiast jeśli chodzi o powtarzanie zaimka (szczególnie w zdaniach złożonych) jest to dopuszczalne jedynie wówczas, gdy wymaga tego stylistyka, a owo powtarzanie odnosi się do jednego rzeczownika. Jednak mając możliwość modyfikacji rozbudowanego zdania, należy unikać tego typu konstrukcji, ponieważ nie trudno o pomyłkę i wynikające z niej błędy logiczno-składniowe. W tych sytuacjach warto postawić sobie dwa pytania: czy takie powtarzanie jest konieczne oraz czy możliwa jest zmiana zdania w taki sposób, by zachować jego sens, ale uniknąć powtarzania. Ze względu na gramatykę polszczyzna nie bez powodu nazywana jest najtrudniejszym językiem. Wiele kwestii jest spornych, których nie da się rozwiązać, ponieważ język jest dynamiczny, użytkownicy kształtują go bezustannie, nawet jeśli to tylko chwilowa moda.
~ jak-bum-cyk-cyk
2/19/18 3:53 PM
Niestety porady są nierzetelne. Nie ma żadnej zasady zakazującej rozpoczynania zdań od spójników (owszem, niektóre spójniki tradycyjnie umieszcza się na drugim albo dalszym miejscu, np. bowiem, zaś, natomiast; niektórzy puryści zalecają zaczynać od konkretnych spójników, np. zamiast inicjalnego "ale" wolą "lecz", ale po pierwsze, to jedynie zalecenie, po drugie, zalecenie wyłącznie stylistyczne, po trzecie, nieco martwe, po czwarte, w wypadku "ale" i "lecz" wątpliwe... stylistycznie właśnie). Punkt "odwrócenie szyku wyrazów" również wprowadza w błąd. Oczywiście "się" nie powinno otwierać zdania (tak jak i inne zaimki nieakcentowane: cię, go, mi, mu etc.), ale sama konstrukcja "uczyć się" nie jest w niczym lepsza od "się uczyć" (więcej: "się" przed czasownikiem w wielu wypadkach daje lepszy efekt stylistyczny, a często to jedyny naturalny szyk, por. "Idź uczyć się" i "Idź się uczyć"). Wyobrażam sobie też zdanie, w którym szyk "pilne bardzo" jest równie dobry jak "bardzo pilne", o ile oczywiście nie powstaje wtórny związek składniowy. W punkcie "odwrócenie szyku wyrazów" powinno się raczej zwrócić uwagę np. na mylenie przydawki gatunkującej z charakteryzującą, por. "attaché kulturalny" i "kulturalny attaché" (obie formy są poprawne, ale mówią o dwóch różnych osobach). Tak samo punkt "powtarzanie tych samych struktur składniowych" wprowadza w błąd. Powtarzanie zaimka względnego samo w sobie nie jest złe (Książka, którą uwielbiam, do której wracam, która mną zawładnęła - to bardzo dobre zdanie!); błędem (albo może tylko niezręcznością) jest powtarzanie zaimków względnych na różnych poziomach podrzędności, por. https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/ktory-ktory;13859.html (Na marginesie: nawet poprawione przez Państwa zdanie o Harrym Potterze jest mocno koślawe, właściwie błędne). @ilka74 także ≠ tak że
~ ilka74
2/19/18 1:05 PM
Można rozpoczynać zdania od spójników. Wystarczy zajrzeć do PWN :-) Także - skucha :-0