Błędy frazeologiczne to błędy na poziomie utartych połączeń dwóch lub więcej wyrazów, które nazywamy związkami frazeologicznymi. Znaczenie tego typu związków różni się od sensu poszczególnych słów wchodzących w ich skład.
Do powstawania błędów frazeologicznych dochodzi wskutek niezrozumienia znaczenia danego związku frazeologicznego, modyfikacji jego formy lub umieszczenia go w niewłaściwym kontekście. Błędy frazeologiczne mogą prowadzić do niezrozumiałości tekstu, który je zawiera.
Klasyfikacja związków frazeologicznych
Aby zrozumieć, czym są błędy frazeologiczne, warto wiedzieć, na jakie kategorie dzielimy związki frazeologiczne. Ze względów gramatycznych rozróżniamy:
- wyrażenia - głównym członem jest tutaj rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy lub przysłówek, ale nigdy czasownik, np. czarna owca, diabelski młyn, kłębek nerwów, głupi jak but;
- zwroty - podstawą jest czasownik (czasem także imiesłów przysłówkowy), np. mówić od rzeczy, łamać sobie głowę, biorąc pod uwagę;
- frazy - zdania bądź równoważniki zdań o utartym charakterze, które są powtarzane i których elementy są silnie zespolone znaczeniowo. Najczęściej przyjmują one formę przysłowia, sentencji lub maksymy, np. apetyt rośnie w miarę jedzenia, Cogito ergo sum.
Związki frazeologiczne dzielimy także ze względu na stopień zespolenia:
- luźne - poszczególne człony możemy zamieniać na inne w zależności od tego, co chcemy wyrazić (każdy z nich zachowuje wówczas swoje odrębne znaczenie), np. stara torebka (możemy z tych dwóch wyrazów utworzyć wiele różnych związków, m.in. stara kurtka, skórzana torebka);
- stałe - nie można ich zmieniać ani modyfikować, ponieważ zmianie ulegnie ich znaczenie, np. wpaść z deszczu pod rynnę, patrzeć przez różowe okulary;
- łączliwe - połączenia, w których jest dopuszczalna wymiana jednego lub kilku elementów ze względu na różny stopień łączliwości wyrazów, np. najeść się chleba, strachu, do syta.
Przykłady błędów frazeologicznych
Błędy frazeologiczne polegają na:
- modyfikacji postaci frazeologizmu, czyli zastąpieniu jednego jego członu innym, np. być na prostej drodze zamiast: być na dobrej drodze, chodzić jak szwedzki zegarek zamiast: chodzić jak szwajcarski zegarek;
- zmianie formy gramatycznej wyrazu lub wyrazów w obrębie związku frazeologicznego, np. od stóp do głowy zamiast: od stóp do głów;
- połączeniu różnych frazeologizmów, np. w każdym bądź razie — połączenie w każdym razie z bądź co bądź;
- pominięciu jakiegoś członu związku frazeologicznego, np. być przy zmysłach zamiast: być przy zdrowych zmysłach, pisane po wodzie zamiast: pisane patykiem po wodzie;
- użyciu frazeologizmu w złym kontekście, np.: Stanisław umarł w chrystusowym wieku. Miał 50 lat. (wyrażenia 'chrystusowy wiek' używa się w stosunku do mężczyzny mającego 33 lata);
- rozbudowaniu związku frazeologicznego o zbędne elementy, które tylko zacierają jego znaczenie, np. postawić przysłowiową kropkę nad i zamiast: postawić kropkę nad i;
- skróceniu związku frazeologicznego, np. biedny jak mysz zamiast: biedny jak mysz kościelna.
Komentarze