Jakie są zasady pisowni CH i H? Spółgłoska zapisywana w języku polskim jako CH lub H jest głoską szczelinową, tylnojęzykową, bezdźwięczną. Rozróżnienie na dwa oznaczenia graficzne nie ma obecnie związku z odmiennym sposobem wymowy. Niegdyś CH wymawiano bezdźwięcznie, a H dźwięcznie. Z biegiem lat jednak H utraciło swoją dźwięczność i przez to pojawiają się problemy z wyborem poprawnego zapisu. Warto zatem poznać zasady ortograficzne, które w pewnym stopniu wyjaśnią, kiedy należy napisać CH, a kiedy H.
CH – zasady pisowni
Kiedy piszemy CH? Gdy:
- w wyrazie i jego formie pokrewnej wymienia się na SZ, np. duch – dusza, mech – meszek, machina – maszyna (wyjątki, czyli wyrazy, w których mimo wymiany na SZ zachowujemy H, np. wataha – watasze, yamaha – yamasze, braha – brasze);
- występuje na końcu wyrazu, np. zuch, proch, dach, ulicach, samochodach (wyjątki – w niektórych wyrazach zapożyczonych stosuje się pisownię H, np. druh, Allah (ale też Allach), Czatyrdah, Utah, Hezbollah);
- występuje po literze S, np. pascha, schody, schnąć, schadzka, schizofrenia (wyjątkami są wyrazy obcego pochodzenia, w których połączenie SH czyta się jako SZ, np. show, oraz zaczynające się od przedrostków fis- i dys-, np. fisharmonia, dysharmonia);
- pojawia się w rozpoczynającej wyraz cząstce: chalko-, chiro-, chondro-, choreo-, chrono-, chryzo-, np. chalkozyn, chiromanta, chondropatia, choreografia, chronologia, chryzopraz.
H – zasady pisowni
Kiedy piszemy H? Gdy:
- w wyrazie i jego formie pokrewnej zachodzi jedna z następujących wymian: H na G, np. wahanie – waga; H na Ż, np. druh – drużyna, Sapieha – Sapieżanka; H na Z, np. błahy – błazen;
- pojawia się w rozpoczynającej wyraz cząstce: hekto-, helio-, hetero-, higro-, hiper-, hipo-, homeo-, homo-, hydro-, np. hektolitr, heliocentryzm, heterozygota, higroskopijny, hiperbola, hipopotam, homeopatia, homogenizowany, hydrologia, hipoalergiczny;
- występuje po literze Z, np. zhańbić, zharmonizować, zhardzieć, zhakować.
Zarówno CH, jak i H możemy spotkać w wielu różnych wyrazach, których pisownia nie jest uzależniona od żadnych reguł ortograficznych. Dlatego też za każdym razem, aby wyjaśnić pojawiające się wątpliwości, należy zajrzeć do słownika ortograficznego.
Wszystko jest jasne? Sprawdź się, zrób zadanie!
Komentarze