Cudzysłów to znak interpunkcyjny, który pełni rolę wyodrębniającą. Składa się z dwóch znaków – otwierającego i zamykającego. Jego użycie warunkują określone zasady, które zostały opisane w poniższym artykule.
Cudzysłów – opis
Cudzysłów stosuje się głównie do zaznaczania cytowanych fragmentów, a także oznaczania specyficznych (nierzadko niedosłownych) użyć wyrazów i wyrażeń. Najczęściej używanym rodzajem cudzysłowu – zarówno w druku, jak i w rękopisach – jest cudzysłów apostrofowy („”).
W tekstach możemy spotkać jeszcze cudzysłowy ostrokątne (» « lub « »). Tak zwany cudzysłów niemiecki (» «) jest używany do specjalnych wyróżnień oraz wówczas, gdy w tekście wyodrębnionym cudzysłowem istnieje konieczność zastosowania jeszcze jednego cudzysłowu. Z kolei tzw. cudzysłów francuski (« ») stosowany jest w pracach naukowych do wyodrębniania znaczeń oraz w tekstach poetyckich do wyszczególniania partii dialogowych. W publikacjach naukowych pojawia się też cudzysłów definicyjny mający formę ‘ ’, który stosuje się do podawania wyjaśnienia danego pojęcia.
Zasady użycia cudzysłowu
Cudzysłowu używamy jako:
- znaku cytowania, którym wyodrębniamy wszystkie przytoczenia, np. Potop Henryka Sienkiewicza rozpoczyna się pamiętnym zdaniem: „Był na Żmudzi ród możny Billewiczów, od Mendoga się wywodzący, wielce skoligacony i w całym Rosieńskiem nad wszystkie inne szanowany”. Należy pamiętać, że jeśli chcemy wprowadzić do cytatu jakiś komentarz, wydzielamy go myślnikami. Gdy tekst przytoczony został wyróżniony za pomocą kursywy, wówczas nie stosujemy cudzysłowu.
- znaku wyodrębniającego wyrazy użyte ironicznie, np. Tej zimy krakowianie ponownie oddychają „świeżym powietrzem”.
- znaku wyodrębniającego wyrazy lub wyrażenia obce stylistycznie (głównie wyrazy potoczne w stylu naukowym), np. Niektóre dzieci dość długo mają skłonność do kaleczenia wyrazów przez „połykanie” całych zgłosek. Warto wiedzieć, że nie należy ujmować w cudzysłów wyrazów w znaczeniu przenośnym oraz związków frazeologicznych zastosowanych w wypowiedziach potocznych i artystycznych.
- znaku wyodrębniającego niektóre nazwy własne (pseudonimy, nazwy marek, instytucji lub obiektów itp.), które występują na końcu wielowyrazowych nazw opisowych, np. Polskie Linie Lotnicze „Lot”.
Zbiegnięcie się cudzysłowu i innego znaku interpunkcyjnego
Gdy dochodzi do zbiegnięcia się cudzysłowu z innymi znakami interpunkcyjnymi, zalecane są następujące rozwiązania:
- cudzysłów i kropka – kropkę stawiamy po cudzysłowie;
- cudzysłów i pytajnik – jeśli znak zapytania odnosi się tylko do określonego wyrażenia, to stawiamy go przed cudzysłowem zamykającym, a całe wyrażeniem zamykamy kropką; natomiast jeśli pytajnik odnosi się do wypowiedzenia ujętego w cudzysłów, wówczas używamy go po cudzysłowie zamykającym (wtedy kropka nie jest już potrzebna);
- cudzysłów i wielokropek – jeżeli wielokropek jest częścią cytatu, umieszczamy go przed cudzysłowem zamykającym; jeśli zaś cytat został urwany, wielokropek stawiamy po cudzysłowie.
Komentarze