Dwukropek jest znakiem interpunkcyjnym, który wprowadza do wypowiedzenia wyodrębnioną partię tekstu, np. cytat, wyliczenie, uzasadnienie, wyjaśnienie. Dlatego określany jest mianem znaku wyodrębniającego. Warto pamiętać, że w miejscu dwukropka konieczne jest zawieszenie głosu. Pełni on bowiem funkcję prozodyczną. Aby wiedzieć, w jakich sytuacjach można stosować dwukropek, należy poznać zasady jego użycia.
Zasady użycia dwukropka
Kiedy używamy dwukropka?
Dwukropek używany jest:
- do przytaczania czyichś lub własnych słów, np. Przychodziły jej na myśl słowa Pisma Świętego: „W pocie czoła pracować będziesz”. Warto pamiętać o tym, że przytaczaną wypowiedź wyodrębniamy po dwukropku za pomocą cudzysłowu, myślnika lub kursywy. Jeżeli cytat składa się z co najmniej dwóch zdań, zawsze rozpoczynamy go wielką literą, natomiast krótsze cytaty (np. jednozdaniowe) możemy rozpoczynać małą literą, np. Spojrzał na nią i powiedział: jestem;
- jako znak poprzedzający wyliczenie szczegółów, o ile przed samym wyliczeniem zostały one ujęte w formie ogólnej, np. W drodze do Berlina zwiedzili kilka niemieckich miast: Monachium, Bonn i Kolonię;
- w zdaniach, w których występuje podmiot szeregowy, a orzeczenie ma formę liczby mnogiej i występuje wyliczenie kompletne, czyli obejmujące wszystkie elementy, np. Przez przypadki odmieniają się: rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy, zaimek i niektóre liczebniki;
- po zwrotach typu jednym słowem, inaczej mówiąc, słowem, innymi słowy, odwrotnie itp., np. Funkcjonalny, wydajny, obsługujący łączność NFC, słowem: nowoczesny;
- przed zdaniami, które przynoszą wyjaśnienie lub uzasadnienie zdania poprzedzającego, np. Dziwi mnie twoje zachowanie: im mocniej ktoś cię krzywdzi, tym bardziej zawsze go kochasz;
- przed przydawkami rzeczownymi, pełniącymi rolę wyjaśniającego równoważnika zdania, np. Główny cel zespołu: mistrzostwo Polski, udało się osiągnąć już w drugim sezonie;
- do wymieniania wyrazów i zwrotów, które następnie są objaśniane w tekście, np. Termin: przysłona fotograficzna oznacza część obiektywu regulującą wielkość otworu na drodze strumienia światła.
Kiedy dwukropek możemy pominąć?
Od powyższych reguł istnieją pewne wyjątki. Dwukropek możemy pominąć lub zastąpić go innym znakiem interpunkcyjnym:
- gdy wyliczenie szczegółów jest poprzedzone sformułowaniem ogólnym, np. W drodze do Berlina zwiedzili Monachium, Bonn i Kolonię. Nie stosuje się dwukropka, jeśli wyliczenie składa się tylko z dwóch wyrazów lub wyrażeń połączonych spójnikiem i, np. W drodze do Berlina zwiedzili Bonn i Kolonię;
- w zdaniach z podmiotem szeregowym, gdy orzeczenie ma formę liczby pojedynczej, np. Na wakacje wyjechał Adam, Krzyś i Janek;
- po zwrotach typu jednym słowem, inaczej mówiąc, słowem, innymi słowy, odwrotnie itp. Tego typu zwroty zawsze poprzedzamy przecinkiem, ale możemy zamknąć je dwukropkiem, przecinkiem lub nie stosować żadnego znaku, np. Funkcjonalny, wydajny, obsługujący łączność NFC, słowem, nowoczesny;
- gdy wymieniamy zwroty i terminy, objaśniane w tekście, możemy stosować dwukropek, ale znacznie częściej takie słowa i zwroty wyodrębnia się jednak za pomocą cudzysłowu albo kursywy. Wówczas dwukropek jest niepotrzebny, np. Moją ulubioną powieścią Żeromskiego jest „Przedwiośnie".
Komentarze