Łącznik oznaczamy w pisowni znakiem „-”, krótszym od półpauzy („–”) i myślnika (zwanego też pauzą „—”). Nie jest to znak interpunkcyjny, ale ortograficzny. Inną nazwą łącznika jest dywiz. Ma on wiele różnych zastosowań, dlatego warto znać zasady pisowni łącznika.
Główne zasady pisowni łącznika
Łącznika używamy w pisowni:
- nazw miejscowości, które składają się z dwóch lub więcej członów rzeczownikowych wspólnie identyfikujących jednostkę administracyjną (miejscowość) lub geograficzną (m.in. dzielnicę), np. Czechowice-Dziedzice, Bielsko-Biała, Busko-Zdrój, Katowice-Bogucice. Wyjątkiem od tej reguły jest Góra Kalwaria. Łącznika nie stosuje się także w nazwach rozpoczynających się od słów Kolonia, Osada, Osiedle, np. Kolonia Bogoria;
- nazwisk złożonych, także jeśli jeden z elementów jest pseudonimem, np. Pawlikowska-Jasnorzewska, Rydz-Śmigły, Korwin-Mikke, Saryusz-Wolski;
- nazwisk współautorów odkryć, dzieł lub wynalazków, np. twierdzenie Heinego-Borehla;
- przymiotników złożonych, składających się z dwóch lub więcej członów równorzędnych znaczeniowo, np. biało-czerwony, pastersko-zbieracki, oraz przymiotników złożonych z trzech członów, w których dwa pierwsze człony są określeniem trzeciego, np. staro-cerkiewno-słowiański;
- rzeczowników składających się z dwóch członów o równorzędnym znaczeniu, np. fryzjer-stylista (i fryzjer, i stylista), laska-parasol (i laska, i parasol). Łącznik stosujemy również w pisowni rzeczowników składających się z dwóch członów nierównorzędnych, jeśli kolejność tych członów została odwrócona, np. cud-dieta zamiast dieta cud;
- przedrostków z nazwami własnymi, np. super-Polak, anty-Amerykanin;
- połączeń wyrazowych z członami quasi- oraz niby-, np. quasi-nauka, niby-romantyzm. Warto pamiętać o rozróżnieniu przedrostka niby- od przyimka niby występującego w funkcji porównawczej (twardy niby skała). Wyjątkiem od tej reguły są rozpoczynające się od przedrostka niby- terminy naukowe, np. nibynóżki, nibygwiazda.
Uzupełniające reguły dotyczące pisowni łącznika
Łącznik stosowany jest również w:
- parach wyrazów podobnie brzmiących o charakterze zestawień równorzędnych, np. hokus-pokus, czary-mary, łapu-capu, oraz w parach wyrazów o charakterze tautologicznym, np. tuż-tuż, ani-ani;
- wyrazach utworzonych od skrótowców, np. PRL-owski, PRL-u;
- wyrażeniach, w których dwukrotnie występuje przymiotnik złożony, różniący się tylko pierwszym członem, np. w grę wchodzi jedno- lub dwudniowy pobyt;
- wyrazach lub wyrażeniach złożonych z liczby lub litery w pierwszej części, np. 3-majowy, 20-złotowy, 10-lecie, XXX-lecie;
- przeciwstawieniach logicznych, w których drugi człon jest pisany wielką literą, np. nie-Szekspirowski;
- wyrazach składających się z liczebnika pół oraz nazwy własnej, np. pół-Polak. Warto pamiętać, że w zdaniu typu mój przyjaciel jest pół Polakiem, pół Norwegiem nie stosujemy łącznika.
Gdy wyraz jest dzielony w miejscu łącznika, to ten łącznik przenosimy do następnego wiersza, a w poprzednim stosujemy znak przeniesienia, np. czary-
-mary.
Co ważne, łącznika nigdy nie poprzedzamy spacją, ani nie stawiamy jej po nim.
Komentarze