Nawias jest znakiem interpunkcyjnym, który służy do wydzielania tekstu o charakterze pobocznym, drugoplanowym albo uzupełniającym. Istnieje kilka rodzajów nawiasów, dlatego warto znać zasady ich użycia.
Rodzaje nawiasów
W języku polskim najczęściej stosuje się trzy rodzaje nawiasów:
- okrągły ( ),
- kwadratowy [ ] i
- prosty / / (tylko w piśmie komputerowym).
W tekstach specjalistycznych można spotkać jeszcze nawiasy:
- ostrokątne < > i
- klamrowe { }.
Zasady użycia nawiasów
Nawias okrągły
Tego typu nawiasu używamy do:
- wydzielania wypowiedzi uzupełniających lub objaśniających tekst główny, np. Mincel dawał nam podarunki, a jego matka w największym sekrecie urządzała nam (i swemu synowi) choinkę. (B. Prus, Lalka);
- wydzielania wtrąconych przykładów i objaśnień, np. Do izby wyższej należą często (np. w Anglii) przedstawiciele arystokracji rodowej;
- oznaczenia kolejnych punktów wyliczenia (nawias zamykający), np. 1) Faraon, 2) Lalka;
- podawania danych bibliograficznych cytatu lub źródła, na które autor powołuje się w tekście (w tym przypadku można stosować też nawias kwadratowy, znacznie częściej jednak takie informacje podaje się w przypisach).
Nawias kwadratowy
Nawiasu kwadratowego używa się do:
- wydzielania wstawek odautorskich, np. No i uratowali mnie, tak że już w lutym 1853 roku [podkreślenie moje — A.A.] mogłem jechać do Warszawy;
- oznaczania skrótów w cytatach, wówczas w nawiasie umieszcza się wielokropek i znak ten przyjmuje formę [...];
- otwierania i zamykania wydzielenia, w którym pojawił się nawias okrągły, np. Bohaterowie „Lalki” [np. Wokulski, Geist, Ochocki (zwłaszcza on)] z nadzieją zwracają się w stronę nauki;
- oznaczania zapisu fonetycznego, np. Zapis wymowy słowa „patrz” to [pacz].
Zbiegnięcie się nawiasu i innego znaku interpunkcyjnego
W sytuacjach, gdy dochodzi do zbiegnięcia się nawiasu i któregoś ze znaków interpunkcyjnych, stosujemy następujące reguły:
- pytajnik, wykrzyknik, wielokropek umieszczamy przed nawiasem, np. Czy powinienem to zrobić? (Namyślał się przez moment);
- przecinek, średnik, pauzę i kropkę umieszczamy po nawiasie, np. Wreszcie dostałem pensję (całe 4 tys. zł). Jeśli w nawiasie znajduje się całe zdanie, kropkę możemy postawić przed nim;
- odnoszące się do tekstu wydzielonego w nawiasie pytajniki, wykrzykniki i cudzysłowy umieszczamy przed zamknięciem nawiasu, np. Zdaje mi się, że rozmawiałem z nim we wtorek (a może to była środa?).
Zaleca się unikać zbiegu nawiasu otwierającego z zamykającym. Wyjątkami są sytuacje, w których po nawiasie zamykającym występuje znak skrócenia tekstu, czyli […], lub jest podawana informacja o autorach tekstu.
Komentarze