Zasady pisowni nazw własnych obcego pochodzenia
Pisownia i odmiana nazw własnych obcego pochodzenia to jedno z najbardziej złożonych zagadnień we współczesnej polszczyźnie. Zasady zalezą tu od czterech głównych czynników: zwyczaju językowego, zasad transkrypcji i transliteracji, wymagań systemu językowego oraz pochodzenia nazwy własnej i sposobu zapisu i odmiany.
Zwyczaj językowy
Zwyczaj językowy jest podstawą kształtowania się norm językowych. To właśnie on sprawia, że pewne elementy języka stają się poprawne, nawet jeśli wcześniej uważano je za niepoprawne.
Zwyczaj językowy dotyczący nazw własnych obcego pochodzenia dopuszcza spolszczoną pisownię niektórych nazw własnych. Przykłady: Szopen (Chopin), Waszyngton (Washington), Londyn (London), Paryż (Paris), Wenecja (Venezia), Kolonia (Köln). Jak widać, dotyczy to zarówno nazwisk, jak i nazw geograficznych. Warto odnotować, że są one powszechnie rozpoznawalne.
Zasady transkrypcji i transliteracji
Jako że w wielu językach stosowane są alfabety inne niż łaciński, w których występują specyficzne znaki, często istnieje konieczność posłużenia się transkrypcją albo transliteracją. Transkrypcja polega na przybliżonym oddawaniu dźwięków mowy oznaczanych za pomocą jednego alfabetu na znakami innego alfabetu. Transliteracja jest z kolei przekształcaniem tekstu w taki sposób, aby znaki jednego alfabetu jak najwierniej zastąpić znakami drugiego. Najważniejszą zaletą transliteracji jest to, że pozwala ona odtworzyć formę oryginalną na podstawie przekształconej. Właśnie dlatego stosuje się ją w pismach urzędowych oraz tekstach specjalistycznych. Reguły transkrypcji i transliteracji można znaleźć w słownikach.
Wymagania systemu językowego
W polszczyźnie, jeśli jest to możliwe, należy odmieniać nazwy własne obcego pochodzenia. W tym celu posługujemy się funkcjonującymi wzorami i poszukujemy polskich nazw o podobnej deklinacji (np. w przypadku nazwisk).
Pochodzenie nazwy własnej a sposób zapisu
Wpływ na pisownię i odmianę ma także pochodzenie nazwy własnej. Najlepiej obrazuje to następujący przykład: imię Charles [Czarls] pochodzące z języka angielskiego w odmianie przyjmuje formy Charlesa, Charlesie, pochodzące z francuskiego imię Charles [Szarl] w odmianie przyjmuje natomiast formy Charles’a [Szarla], Charles’u [Szarlu].
Zasady odmiany nazw geograficznych obcego pochodzenia
Nazwy geograficzne obcego pochodzenia mogą występować w naszym języku w formie spolszczonej lub oryginalnej. W pierwszym przypadku odmianę przeprowadzamy zgodnie z wzorcami, do których należą rodzime rzeczowniki pospolite. Odmianę nazw niespolszczonych również przeprowadzamy w taki sposób. Niekiedy jednak znalezienie wzorca może być bardzo trudne. W takich sytuacjach pomocne okażą ustalenia szczegółowe.
1. Nieodmienne nazwy geograficzne obcego pochodzenia
Nie odmieniają się:
• nazwy, dla których nie można ustalić wzorca odmiany, np. Hanoi, Peru, Turku, Soczi, Fidżi, Baku;
• nazwy akcentowane na ostatniej sylabie, np. Calais, Verdun;
• nazwy rodzaju nijakiego zakończone na -um, np. Monachium, Bochum (nazwy męskie, jak np. Chartum, podlegają odmianie);
• nazwy niesłowiańskie zakończone na -e, np. Newcastle, Udine;
• zgodnie ze zwyczajem odmianie nie podlegają także inne nazwy miast, np. Bonn, Los Angeles.
2. Odmienne nazwy geograficzne obcego pochodzenia
Do odmiennych nazw geograficznych obcego pochodzenia zaliczają się:
• nazwy słowiańskie, np. Hradec (Hradca, Hradcowi, Hradec, Hradcu);
• nazwy słowiańskie zakończone na -e, np. Skopje (Skopja), w tym wypadku możliwa jest również nieodmienność;
• nazwy zakończone na -a, np. Atalanta (Atalanty, Atalancie, Atalantę), nazwy typu Piacenza odmieniają się jak Dębica;
• nazwy zakończone na -o, np. Drezno (Drezna, Dreznu, Drezno), warto jednak pamiętać, że wiele z tych nazw jest nieodmiennych, np. Chicago, Lesotho.
Komentarze