Nazwy własne – zasady pisowni

Poznaj zasady pisowni nazw własnych. Za nazwę własną uznaje się indywidualną nazwę osoby, instytucji, rzeczy, organizacji lub miejsca. Wyróżnia się tym, że wskazuje na jednostki, a nie na grupy jednostek (tak jak nazwa pospolita). O jej indywidualnym charakterze świadczy to, że zazwyczaj nie występuje w liczbie mnogiej.

Nazwy własne – rodzaje

Nazwy własne dzielimy na dwie główne grupy:

• antroponimy, czyli nazwy osobowe, które odnoszą się do ludzi;

• toponimy, czyli nazwy określające miejsca.

Istnieją także mniejsze grupy, jak np. zoonimy (nazwy odnoszące się do zwierząt), chrematonimy (nazwy wytworów ludzkiej ręki) i kosmonimy (nazwy obiektów kosmicznych).

Nazwy własne – zasady pisowni

Ze względu na swój wyróżniający charakter nazwy własne zapisywane są wielkimi literami. Jest to główna reguła, o której powinniśmy pamiętać.

Wielką literą w związku z tym piszemy m.in. takie nazwy własne, jak:

• imiona i nazwiska ludzi, np. Jan Kowalski (także nazwy pospolite użyte w funkcji imion postaci literackich, np. Wojski);

• jednowyrazowe i wielowyrazowe przydomki, pseudonimy, np. Szary, Bolesław Prus (jeśli w takiej nazwie występuje przyimek, zapisujemy go małą literą, np. Jan bez Ziemi);

• nazwiska autorów użyte w znaczeniu przenośnym (zamiast tytułów ich dzieł), np. Pożycz mi Mickiewicza;

• imiona własne zwierząt (np. Reksio), drzew (np. dąb Bartek) i postaci literackich, bohaterów bajek (np. Kaczor Donald, Śnieżka);

• imiona własne bogów (np. Światowid) oraz jednostkowych i zbiorowych istot mitologicznych (np. Cerber, Erynie);

• nazwy świąt i dni świątecznych, np. Nowy Rok, Boże Narodzenie;

• nazwy planet, np. Wenus;

• jedno- i wielowyrazowe nazwy własne państw, regionów, rzek, prowincji, miast, osiedli, wsi itp., np. Polska, Stany Zjednoczone, Podlasie, Wisła, Wilanów (tak samo zapisujemy nazwy pospolite użyte w znaczeniu nazwy własnej, np. Trójmiasto);

• jedno- i wielowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe:

1. jeśli drugi człon jest nieodmieniającym się rzeczownikiem w mianowniku, pierwszy (rzeczownik pospolity: góra, nizina, kanał, morze, jezioro, wyspa, pustynia itp.) zapisujemy małą literą, a drugi wielką, np. półwysep Hel, pustynia Gobi;

2. jeśli drugi człon jest rzeczownikiem w dopełniaczu lub przymiotnikiem w mianowniku, oba człony zapisujemy wielkimi literami, np. Wyżyna Małopolska, Góra Kościuszki;

3. przymiotniki: zachodni, wschodni, południowy i północny piszemy wielką literą, gdy są integralną częścią nazwy, np. Europa Zachodnia, Morze Północne;

4. gdy w nazwie występuje przyimek, zapisujemy go małą literą, np. Nakło nad Notecią;

• jedno- i wielowyrazowe nazwy ulic, dzielnic, placów, parków, budowli, obiektów sportowych itp.:

1. jeśli wielowyrazowa nazwa zaczyna się od przymiotnika, wszystkie człony piszemy wielką literą, np. Piąta Aleja, Krzywa Wieża;

2. gdy wchodzący w skład wielowyrazowej nazwy wyraz: ulica, aleja, plac, pomnik, park, zamek itp. nie jest integralną częścią nazwy, piszemy go małą literą, a wszystkie pozostałe wyrazy wielką, np. ulica 3 Maja, plac Trzech Krzyży;

3. jeżeli stojący na początku nazwy wyraz aleja, błonie, bulwar występuje w liczbie mnogiej, piszemy go wielką literą, np. Aleje Jerozolimskie;

4. wchodzące w skład wielowyrazowej nazwy przyimki i spójniki zapisujemy małą literą, np. ulica Żwirki i Wigury, plac Juranda ze Spychowa;

• jedno- i wielowyrazowe nazwy lokali i przedsiębiorstw – wyrazy wchodzące w skład wielowyrazowej nazwy własnej (np. hotel, kawiarnia, muzeum, kino, schronisko, sklep, bar) piszemy wielką literą, tylko jeśli są jej integralną częścią, np. Kawiarnia Literacka, karczma "Pod strzechą";

• nazwy jednostkowe urzędów, szkół, towarzystw, instytucji, zespołów muzycznych i sportowych, szpitali, jednostek wojskowych, np. Szkoła Podstawowa nr 1 w Lublinie, Urząd Miasta Warszawa.

Mimo że podstawowa reguła jasno wskazuje, iż nazwy własne zapisujemy wielkimi literami, to ryzyko popełnienia błędu jest bardzo duże, zwłaszcza w przypadku wielowyrazowych nazw wymienionych w dwóch ostatnich punktach. Tutaj ogromne znaczenie odgrywa fakt, że często trudno jest określić, kiedy wyraz pospolity towarzyszący danej nazwie jest jej integralną częścią, a kiedy pełni tylko funkcję opisową.