Odmiana liczebników

Liczebniki to odmienne części mowy. Oznaczają ilość lub kolejność. W zdaniu pełnią zwykle funkcje przydawek.

Liczebniki dzielą się na dwie grupy:

• liczebniki ilościowe – oznaczające ilość przedmiotów,
• liczebniki porządkowe – oznaczające kolejność lub porządek (np. drugi, trzydziesty, milionowy; czwarty dzień, setna rocznica).

Wśród liczebników ilościowych wyróżnia się:

• liczebniki główne

określające ilość przedmiotów (np. jeden, dziesięć, milion; dziesięć stron, cztery dni, dwadzieścia osób);

• liczebniki zbiorowe

określające ilość przedmiotów, używane w połączeniu z rzeczownikami (np. dwoje, czworo, trzydzieścioro; czworo ludzi, dwoje dzieci);

• liczebniki ułamkowe

oznaczające ilość przedmiotów w liczbach niecałkowitych (np. pół, jedna siódma, osiem trzydziestych; półtora kilograma, ćwierć litra);

• liczebniki wielorakie

oznaczające liczbę odmian lub gatunków (np. dwojaki, trojaki);

• liczebniki wielokrotne

wskazujące, ile razy coś występuje lub powtarza się (np. dwukrotne, wielokrotne; dwukrotne spotkanie);

• liczebniki mnożne

wskazujące na ilość części składowych (np. pojedynczy, podwójny; podwójna porcja).

Inny podział liczebników:

• liczebniki określone – dokładnie i ściśle oznaczające liczbę lub kolejność (np. dwa, pięć, setny, czworo, trzydziesty czwarty),
• liczebniki nieokreślone – ogólnie oznaczają ilość przedmiotów (np. kilka, dużo, parę, wielokrotny).

Odmiana liczebników

Liczebniki odmieniają się przez przypadki i rodzaje.

Liczebniki porządkowe odmieniają się przez przypadki i rodzaje, tak jak przymiotniki, np.

pierwszy raz, pierwsza dama, pierwsze jajko (odmiana przez rodzaje: męski, żeński, nijaki)

pierwszego razu, pierwszej damy, pierwszego jajka /pierwszym razie, pierwszej damie, pierwszym jajku (odmiana przez przypadki: D. i Ms., liczba pojedyncza)

Liczebniki główne i zbiorowe odmieniają się przez przypadki, ale podczas gdy liczebniki główne występują w różnych rodzajach, tak rodzaj liczebników zbiorowych pozostaje niezmienny, np.

liczebniki główne:

pięciu mężczyzn, pięć kobiet, pięć rogalików, pięć jajek

dwóch mężczyzn, dwie kobiety, dwa rogaliki, dwa jajka

liczebniki zbiorowe:

pięcioro skrzypiec, pięcioro zawodników, pięcioro wnucząt

dwoje skrzypiec, dwoje zawodników, dwoje wnucząt

Wyjątek od reguły stanowią niektóre nieodmienne liczebniki ułamkowe, np. pół, półtora.