Liczebniki to odmienne części mowy. Oznaczają ilość lub kolejność. W zdaniu pełnią zwykle funkcje przydawek.
Liczebniki dzielą się na dwie grupy:
- liczebniki ilościowe – oznaczające ilość przedmiotów,
- liczebniki porządkowe – oznaczające kolejność lub porządek (np. drugi, trzydziesty, milionowy; czwarty dzień, setna rocznica).
Wśród liczebników ilościowych wyróżnia się:
- liczebniki główne
określające ilość przedmiotów (np. jeden, dziesięć, milion; dziesięć stron, cztery dni, dwadzieścia osób);
- liczebniki zbiorowe
określające ilość przedmiotów, używane w połączeniu z rzeczownikami (np. dwoje, czworo, trzydzieścioro; czworo ludzi, dwoje dzieci);
- liczebniki ułamkowe
oznaczające ilość przedmiotów w liczbach niecałkowitych (np. pół, jedna siódma, osiem trzydziestych; półtora kilograma, ćwierć litra);
- liczebniki wielorakie
oznaczające liczbę odmian lub gatunków (np. dwojaki, trojaki);
- liczebniki wielokrotne
wskazujące, ile razy coś występuje lub powtarza się (np. dwukrotne, wielokrotne; dwukrotne spotkanie);
- liczebniki mnożne
wskazujące na ilość części składowych (np. pojedynczy, podwójny; podwójna porcja).
Inny podział liczebników:
- liczebniki określone – dokładnie i ściśle oznaczające liczbę lub kolejność (np. dwa, pięć, setny, czworo, trzydziesty czwarty),
- liczebniki nieokreślone – ogólnie oznaczają ilość przedmiotów (np. kilka, dużo, parę, wielokrotny).
Odmiana liczebników
Liczebniki odmieniają się przez przypadki i rodzaje.
Liczebniki porządkowe odmieniają się przez przypadki i rodzaje, tak jak przymiotniki, np.
pierwszy raz, pierwsza dama, pierwsze jajko (odmiana przez rodzaje: męski, żeński, nijaki)
pierwszego razu, pierwszej damy, pierwszego jajka /pierwszym razie, pierwszej damie, pierwszym jajku (odmiana przez przypadki: D. i Ms., liczba pojedyncza)
Liczebniki główne i zbiorowe odmieniają się przez przypadki, ale podczas gdy liczebniki główne występują w różnych rodzajach, tak rodzaj liczebników zbiorowych pozostaje niezmienny, np.
liczebniki główne:
pięciu mężczyzn, pięć kobiet, pięć rogalików, pięć jajek
dwóch mężczyzn, dwie kobiety, dwa rogaliki, dwa jajka
liczebniki zbiorowe:
pięcioro skrzypiec, pięcioro zawodników, pięcioro wnucząt
dwoje skrzypiec, dwoje zawodników, dwoje wnucząt
Wyjątek od reguły stanowią niektóre nieodmienne liczebniki ułamkowe, np. pół, półtora.
Komentarze