Orzeczenie to najważniejsza część zdania wyrażona czasownikiem, odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? w jakim znajduje się stanie? (wypowiedzenie, które nie ma orzeczenia, nie jest zdaniem).
Orzeczenia dzielimy na:
- czasownikowe,
- imienne,
- modalne.
Orzeczenie czasownikowe
Orzeczenie jest wyrażone osobową formą czasownika.
Przykłady:
Jego córka chodzi na basen.
Późnym wieczorem dotarliśmy do celu.
Ania poszła na zakupy.
Orzeczenie imienne
Tego typu orzeczenie składa się z dwóch części: łącznika (wyrażonego odmienną formą czasownika być, zostać, stać się) i orzecznika (wyrażonego inną częścią mowy niż czasownik, np. przymiotnikiem, rzeczownikiem, zaimkiem).
Przykłady:
Kiedyś będę lekarzem.
Mój ojciec jest dobrym strażakiem.
Ona staje się denerwująca.
Orzeczenie modalne
Ciekawym, chociaż mniej popularnym rodzajem orzeczenia, jest orzeczenie modalne, wyrażające stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi lub czynności, która jest wykonywana lub dopiero zaplanowana.
Orzeczenie modalne tworzy się na trzy sposoby:
- za pomocą czasowników typu móc, chcieć, potrafić, pragnąć;
- za pomocą czasowników nieosobowych, takich jak: należy, wypada;
- za pomocą leksemów nieodmiennych, np. można, trzeba.
Przykłady:
Pragnę śpiewać.
Należy to zrobić.
Trzeba z tym skończyć.
Komentarze