Podmiot

Podmiot jest nadrzędną częścią zdania oznaczającą osobę, rzecz lub zjawisko, a mówiąc inaczej – wykonawcę czynności, obiekt lub proces podlegający czynności wyrażonej za pomocą orzeczenia.

Wyróżnia się następujące rodzaje podmiotów:

• gramatyczne,
• logiczne,
• szeregowe,
• domyślne.

Podmiot gramatyczny

Ten rodzaj podmiotu jest najczęściej spotykany w zdaniu. Jest wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku.

Przykłady:

Ania odrabia lekcje.

Oni się uczą.

Podmiot logiczny

Podmiot logiczny występuje w zdaniach, w których jest mowa o nadmiarze, braku lub nieobecności czegoś. Pojawia się w połączeniach z czasownikami typu: nie było, przybyło, zabrakło itp. Jest wyrażony rzeczownikiem lub inną odmienną częścią mowy w dopełniaczu.

Przykłady:

Nie ma psa.

Mamie zabrakło cukru.

W szpitalu przybyło chorych.

Podmiot szeregowy

Podmiot ten jest wyrażony rzeczownikami lub zaimkami w mianowniku i połączony spójnikami.

Przykłady:

Zosia, Kasia i Hania poszły do szkoły.

W lesie żyją sarny i niedźwiedzie.

W tym miejscu warto jeszcze wspomnieć o dwóch innych typach podmiotów zbudowanych z kilku rzeczowników.

Podmiot towarzyszący – składa się z dwóch rzeczowników połączonych przyimkiem z (co ciekawe, podmiot ten może być podkreślony orzeczeniem zarówno w liczbie mnogiej, jak i pojedynczej – gdy tworzą go rzeczowniki nieżywotne lub abstrakcyjne, gdy jeden z członów jest, według piszącego, istotniejszy albo gdy rzeczowniki są połączone za pomocą spójników: lub, albo, ani).

Przykłady:

Ojciec z synem wyjechali na wakacje.

Nie zrobił tego ani urzędnik, ani burmistrz.

W jego sercu zagościła radość i nadzieja.

Matka z dziećmi wyszła na spacer.

Podmiot zbiorowy – rzeczownik wyrażony jest w liczbie pojedynczej, ale zawiera w sobie zbiór osób.

Przykład:

Nasza klasa poszła do kina.

Podmiot domyślny

Istnieją zdania, które nie mają bezpośrednio wyrażonego podmiotu. Mówimy wówczas o podmiocie domyślnym, który wynika z kontekstu, a wskazuje na niego końcówka orzeczenia.

Przykłady:

Poszła na spacer (w domyśle ona).

Wyszedł z domu (w domyśle on).

Zdania bezpodmiotowe

W tego typu zdaniach wiele trudności nastręcza ustalenie, kto jest wykonawcą czynności. Dotyczą one zjawisk przyrody, czynności bliżej nieokreślonych osób i odczuć.

Przykłady:

Mówi się o tym człowieku.

Przygotowano wyjątkowy koncert.

Zanosi się na burzę.