Podmiot jest nadrzędną częścią zdania oznaczającą osobę, rzecz lub zjawisko, a mówiąc inaczej – wykonawcę czynności, obiekt lub proces podlegający czynności wyrażonej za pomocą orzeczenia.
Rodzaje podmiotów
Wyróżnia się następujące rodzaje podmiotów:
- gramatyczny,
- logiczny,
- szeregowy,
- domyślny,
- towarzyszący.
Podmiot gramatyczny
Ten rodzaj podmiotu najczęściej pojawia się w zdaniu. Jest wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku.
Przykłady:
Ania odrabia lekcje.
Oni się uczą.
Chłopiec poszedł do szkoły.
Podmiot logiczny
Występuje w zdaniach, w których jest mowa o nadmiarze, braku lub nieobecności czegoś. Pojawia się w połączeniach z czasownikami typu: nie było, przybyło, zabrakło itp. Jest wyrażony rzeczownikiem lub inną odmienną częścią mowy w dopełniaczu.
Przykłady:
Nie ma psa.
Mamie zabrakło cukru.
W szpitalu przybyło chorych.
Podmiot szeregowy
Podmiot ten jest wyrażony kilkoma rzeczownikami lub zaimkami w mianowniku, które zostały połączone spójnikiem (zwykle łącznym i).
Przykłady:
Zosia, Kasia i Hania poszły do szkoły.
W lesie żyją sarny i niedźwiedzie.
W zdaniach z podmiotem szeregowym orzeczenie zazwyczaj występuje w liczbie mnogiej. Wyjątkowo w dwóch sytuacjach może mieć jednak formę liczby pojedynczej:
- gdy podmiot szeregowy tworzą rzeczowniki abstrakcyjne lub nieżywotne, mające ten sam rodzaj gramatyczny, np. Przepełnia mnie miłość i nienawiść;
- gdy składniki podmiotu są połączone za pomocą spójnika rozłącznego (lub, albo, czy, bądź) lub wykluczającego (ani, ni), np. Była to gra lub zabawa.
Podmiot domyślny
Istnieją zdania, które nie mają bezpośrednio wyrażonego podmiotu. Mówimy wówczas o podmiocie domyślnym – wynika on z kontekstu, na co wskazuje zakończenie orzeczenia.
Przykłady:
Poszła na spacer (w domyśle ona).
Wyszedł z domu (w domyśle on).
Podmiot towarzyszący
Dość nietypowym rodzajem podmiotu jest podmiot towarzyszący. Składa się on z dwóch rzeczowników połączonych przyimkiem z (co ciekawe, podmiot ten może być podkreślony orzeczeniem zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej – gdy chcemy pokazać, że to pierwszy wykonawca czynności miał w czymś większy udział, użyjemy liczby pojedynczej; a gdy chcemy powiedzieć, że udział wykonawców był równorzędny, użyjemy liczby mnogiej).
Przykłady:
Ojciec z synem wyjechali na wakacje.
Matka z dziećmi wyszła na spacer.
Zdania bezpodmiotowe
Istnieją zdania, w których nie ma podmiotu. Wówczas trudno jest ustalić wykonawcę czynności. Tego typu zdania dotyczą zjawisk przyrody, czynności bliżej nieokreślonych osób i odczuć.
Przykłady:
Mówi się o tym człowieku.
Przygotowano wyjątkowy koncert.
Zanosi się na burzę.
A teraz sprawdź swoją wiedzę i zrób zadanie!
Komentarze