Podmiot jest nadrzędną częścią zdania oznaczającą osobę, rzecz lub zjawisko, a mówiąc inaczej – wykonawcę czynności, obiekt lub proces podlegający czynności wyrażonej za pomocą orzeczenia.
Wyróżnia się następujące rodzaje podmiotów:
- gramatyczne,
- logiczne,
- szeregowe,
- domyślne.
Podmiot gramatyczny
Ten rodzaj podmiotu jest najczęściej spotykany w zdaniu. Jest wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku.
Przykłady:
Ania odrabia lekcje.
Oni się uczą.
Podmiot logiczny
Podmiot logiczny występuje w zdaniach, w których jest mowa o nadmiarze, braku lub nieobecności czegoś. Pojawia się w połączeniach z czasownikami typu: nie było, przybyło, zabrakło itp. Jest wyrażony rzeczownikiem lub inną odmienną częścią mowy w dopełniaczu.
Przykłady:
Nie ma psa.
Mamie zabrakło cukru.
W szpitalu przybyło chorych.
Podmiot szeregowy
Podmiot ten jest wyrażony rzeczownikami lub zaimkami w mianowniku i połączony spójnikami.
Przykłady:
Zosia, Kasia i Hania poszły do szkoły.
W lesie żyją sarny i niedźwiedzie.
W tym miejscu warto jeszcze wspomnieć o dwóch innych typach podmiotów zbudowanych z kilku rzeczowników.
Podmiot towarzyszący – składa się z dwóch rzeczowników połączonych przyimkiem z (co ciekawe, podmiot ten może być podkreślony orzeczeniem zarówno w liczbie mnogiej, jak i pojedynczej – gdy tworzą go rzeczowniki nieżywotne lub abstrakcyjne, gdy jeden z członów jest, według piszącego, istotniejszy albo gdy rzeczowniki są połączone za pomocą spójników: lub, albo, ani).
Przykłady:
Ojciec z synem wyjechali na wakacje.
Nie zrobił tego ani urzędnik, ani burmistrz.
W jego sercu zagościła radość i nadzieja.
Matka z dziećmi wyszła na spacer.
Podmiot zbiorowy – rzeczownik wyrażony jest w liczbie pojedynczej, ale zawiera w sobie zbiór osób.
Przykład:
Nasza klasa poszła do kina.
Podmiot domyślny
Istnieją zdania, które nie mają bezpośrednio wyrażonego podmiotu. Mówimy wówczas o podmiocie domyślnym, który wynika z kontekstu, a wskazuje na niego końcówka orzeczenia.
Przykłady:
Poszła na spacer (w domyśle ona).
Wyszedł z domu (w domyśle on).
Zdania bezpodmiotowe
W tego typu zdaniach wiele trudności nastręcza ustalenie, kto jest wykonawcą czynności. Dotyczą one zjawisk przyrody, czynności bliżej nieokreślonych osób i odczuć.
Przykłady:
Mówi się o tym człowieku.
Przygotowano wyjątkowy koncert.
Zanosi się na burzę.
Komentarze