Każdy z nas, mówiąc lub pisząc różnego rodzaju teksty, stara się unikać popełniania błędów. Na tym właśnie polega poprawność językowa, będąca własnością każdego tekstu.
Norma językowa
Dbałość o poprawność powinna być zgodna z normą językową, czyli zasadami, które określają, jak posługiwać się środkami językowymi. Należy je stosować zarówno w tekstach pisanych, jak i w mowie.
We współczesnej polszczyźnie normę językową możemy podzielić na normę wzorcową oraz normę użytkową. Norma wzorcowa to reguły, które obowiązują w sytuacjach oficjalnych, są zgodne z tradycją i systemem językowym. Natomiast norma użytkowa to zbiór zasad, które mogą być stosowane w kontaktach swobodnych.
Kryteria poprawności językowej
Wśród kryteriów poprawności językowej możemy wyróżnić m.in.:
- kryterium wystarczalności języka – za poprawne uznawane są te wyrazy, które na stałe weszły do języka i wzbogacają jego zasoby (należą do nich m.in. zapożyczenia);
- kryterium ekonomiczności języka – za poprawne uznawane są te elementy języka, które pozwalają na jasny przekaz, bez zbytniego wysiłku ze strony zarówno nadawcy, jak i odbiorcy tekstu (na podstawie tego kryterium ocenia się, które elementy języka zachować, a które nie);
- kryterium funkcjonalności środków językowych – poprawne są te środki językowe, które współgrają z funkcją, jaką pełnią w danym tekście; powinny być zatem komunikatywne i jednoznaczne;
- kryterium stopnia rozpowszechnienia – jeśli dane słowo jest w powszechnym użyciu, to jest uznawane za poprawne (jest to jedno z najczęściej stosowanych kryteriów).
Hiperpoprawność
Mówiąc o poprawności językowej, należy również wspomnieć o hiperpoprawności.
Hiperpoprawność polega na rezygnowaniu z form zgodnych z normą językową na rzecz środków, które są uznawane za poprawne tylko przez osobę mówiącą. Uwidacznia się ona przede wszystkim na poziomie fleksji i słowotwórstwa. Hiperpoprawność wynika z opacznej lub przesadnej próby zastosowania określonej zasady językowej. Dobrym jej przykładem jest wymowa słowa jabłko. Poprawnie powinniśmy powiedzieć japko, natomiast osoby, które chcą być hiperpoprawne, powiedzą jabłko. Dlatego warto zapamiętać, że nie zawsze wymawiamy dane wyrazy tak samo, jak piszemy.
Komentarze