Wyraz ale może pełnić w zdaniu różne funkcje. Najczęściej występuje w roli spójnika, ale pojawia się również w charakterze partykuły, wykrzyknika, a nawet rzeczownika.
W większości przypadków przed ale powinien znaleźć się przecinek. Zasady interpunkcyjne przewidują jednak również taką sytuację, kiedy przecinka przed ale stawiać nie wolno.
Ale jako spójnik
Ale w funkcji spójnika jest słowem wyrażającym przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści zdań lub części zdania.
Może łączyć równorzędne części zdania, np.:
Zrobiła to, ale niedokładnie.
To było pyszne, ale bardzo niezdrowe.
lub zdania składowe w zdaniu współrzędnie złożonym, np.:
Wprawdzie nie protestowała, ale zgodziła się niechętnie.
Zarabiał niewiele, ale był bardzo oszczędny.
Przed ale pełniącym funkcję spójnika zawsze stawia się przecinek. Rzadziej w tym miejscu występuje średnik lub myślnik.
Ale jako partykuła
Ale w roli partykuły jest wyrazem wzmacniającym. Wyraża emocjonalny stosunek mówiącego do treści zdania, np. podziw, zdumienie, zaskoczenie.
Może rozpoczynać zdanie, np.:
Ale heca!
lub być w jego środku, np.:
Zobacz, ale samochód!
Dostałem prezent, ale jaki!
Przed ale pełniącym funkcję partykuły, występującym w środku zdania, stawia się przecinek lub myślnik.
Ale jako wykrzyknik
Ale może pełnić również funkcję wykrzyknika. Wyraża wówczas gwałtowne zaprzeczenie, np.:
Ale! Proszę pana, nie tak szybko!
W charakterze wykrzyknika ale zostaje niekiedy celowo powtórzone (ale, ale). Dzieje się tak, kiedy mówiący zapowiada powiedzenie czegoś, o czym właśnie sobie przypomniał, np.:
Ale, ale, my tu się dobrze bawimy, a oni czekają.
Ale, ale, czy już jej powiedziałeś?
Przed powtórzonym ale zawsze stawia się przecinek.
Ale jako rzeczownik
Ale w roli rzeczownika nieodmiennego jest wyrazem, który oznacza pewne zastrzeżenie, słabą stronę kogoś lub czegoś, wadę, minus, np.:
Ona zwykle ma jakieś ale.
To jest świetne, jest tylko jedno ale.
Przed ale pełniącym funkcję rzeczownika nigdy nie stawia się przecinka.
Komentarze