Pytajnik (znak zapytania) to znak interpunkcyjny określający intencję osoby mówiącej, która chce uzyskać informacje od osoby będącej adresatem wypowiedzi, czyli do której kieruje pytanie. Aby dowiedzieć się, kiedy używamy pytajnika, przeczytaj poniższy artykuł.
Zdania pytające mają intonację rosnącą (zwaną też antykadencją). Ułatwia to ich rozpoznawanie w mowie. Pamiętajmy jednak, że nie wszystkie zdania pytające mają charakter rzeczywistych pytań. Niektóre służą do wyrażania niepewności, zdziwienia. Wyróżniamy także pytania retoryczne oraz będące formą nacisku, prośby. W zależności od rodzaju zdania pytającego intonacja może nieco się różnić, a jego poprawne odczytanie zależy od zrozumienia treści.
Zasady użycia pytajnika
Pytajnik stosujemy:
- na końcu zdań pytających, które wymieniono powyżej. Może on występować także w tytułach dzieł literackich i rozdziałów. Szczególną sytuacją są tytuły, które mają formę pozornie pytającą. W nich znak zapytania możemy pominąć, np. Co robią sportowcy przed zawodami (taki tytuł można rozszerzyć do formy: Pokażemy, co robią sportowcy przed zawodami). Nie można go jednak pominąć w tytule mającym formę pytania rozłącznego, np. Dobro czy zło?
- na końcu zdań pytających rozłącznych, np. Przyszli już czy nie?
- do zaznaczenia wątpliwości dotyczących autentyczności przekazywanych informacji. W takich sytuacjach znak zapytania zamykamy w nawiasie i umieszczamy po budzącej wątpliwości informacji, np. Babcia i dziadek wzięli ślub w 1948 (?) roku.
- do zastępowania innych znaków oddzielających. Jeśli znak zapytania zostanie użyty właśnie w taki sposób, następujący po nim wyraz zapisujemy małą literą, np. Na misji? podczas misji? Masz rację. Gdy dochodzi do zbiegu pytajnika z innym znakiem interpunkcyjnym oddzielającym (kropką, przecinkiem, średnikiem) lub dwukropkiem, wówczas pozostawiamy pytajnik, a inne znaki pomijamy.
Pytajnik w zdaniach złożonych
Pytajnik stosujemy także w zdaniach złożonych:
- stawiamy go w miejsce kropki, gdy zdaniem pytającym jest zdanie nadrzędne (bez względu na szyk zdania), np. Czy wiesz, że Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku?
- gdy w zdaniu współrzędnym drugie zdanie jest pytajno-rozłączne (zaczyna się od ale czy, ale jak, ale co), np. Biegnie naprawdę szybko, ale czy zdąży?
Nie używamy go natomiast, gdy zdaniem pytającym jest zdanie podrzędne (tzw. pytanie zależne), np. Wiedziała, kto zjadł ciastka.
Połączenie pytajnika z wykrzyknikiem
Pytajnik może być łączony z wykrzyknikiem:
- by wzmocnić emfazę (nadać wypowiedzeniu bardziej emocjonalny charakter), pytajnik umieszcza się przed wykrzyknikiem, np. Więc nikt nie jest zainteresowany moją propozycją?!
- aby podkreślić emocje, zdziwienie, zakwestionować treści zdania wykrzyknikowego, pytajnik umieszcza się po wykrzykniku, np. Naprawdę tak uważasz!?
Komentarze