Tryb czasownika to kategoria gramatyczna, która określa stosunek osoby mówiącej do wypowiadanych treści. Odmiana czasownika przez tryby pozwala więc tworzyć formy, dzięki którym można coś stwierdzać, formułować polecenia i życzenia, a także wyrażać przypuszczenia i wątpliwości.
Co to jest tryb?
Tryb to kategoria fleksyjna czasownika określająca stosunek osoby mówiącej do treści, które wypowiada. Relacja ta może przebiegać na trzy sposoby – czynność lub stan, o których się mówi, mogą być rzeczywiste/prawdziwe, możliwe/wątpliwe lub konieczne.
W związku z tym w języku polskim wyróżnia się następujące tryby:
1) tryb oznajmujący,
2) tryb przypuszczający,
3) tryb rozkazujący.
Tryb oznajmujący (orzekający)
Tryb oznajmujący, zwany także orzekającym, służy do mówienia o czynności lub stanie, które mają miejsce teraz, odbyły się w przeszłości lub dopiero zaistnieją. Oznacza to, że orzeka o procesach rzeczywistych, konkretnych, np.:
Czytam książkę.
Pójdę dziś na spacer.
Upiekłam wczoraj pyszne ciasto.
Tylko w trybie oznajmującym czasownik przyjmuje formy czasu. Dzieje się tak ze względu na to, że tryb oznajmujący – jako jedyny spośród wszystkich trybów – służy do mówienia o rzeczywistych i faktycznych czynnościach lub stanach, których oznaczenie w czasie (w teraźniejszości, przyszłości lub przeszłości) jest możliwe.
Tryb przypuszczający (warunkowy)
Tryb przypuszczający, zwany także warunkowym, służy do mówienia o czynności lub stanie, których zaistnienie jest możliwe po spełnieniu określonych warunków lub jest nierealne. Oznacza to, że wyraża procesy prawdopodobne albo nierzeczywiste. W trybie przypuszczającym mówi się więc o czymś, co mogłoby się zdarzyć, gdyby zaistniały ku temu odpowiednie okoliczności, np.:
Gdybym miała dużo pieniędzy, pojechałabym w daleką podróż.
Przyszłabym do ciebie, gdybyś mnie zaprosiła.
Tryb rozkazujący
Tryb rozkazujący służy do wyrażania poleceń, zakazów lub życzeń. W trybie rozkazującym można więc komunikować żądanie lub prośbę, które mają wywołać w przyszłości określone stany, np.:
Wyjdź stąd!
Włącz telewizor.
Podaj mi tę książkę.
Komentarze