Zapożyczenia to elementy językowe zaczerpnięte z języka obcego. Zapożyczeniami mogą być zarówno pojedyncze słowa, jak i całe zwroty. Na ich upowszechnianie w polszczyźnie ma wpływ wiele czynników – dawniej warunkowała to przede wszystkim moda na dany język, obecnie natomiast ma to związek głównie z postępującym przenikaniem się różnych kultur oraz z tym, że w innych językach funkcjonują już nazwy rzeczy, które możemy przenieść na nasz rodzimy grunt.
Klasyfikacja zapożyczeń
Istnieje wiele kryteriów, na podstawie których można klasyfikować zapożyczenia. Dzięki nim możemy dowiedzieć się, z jakiego języka dane słowo pochodzi lub w jakim stopniu zostało przyswojone w polszczyźnie. Do tego typu kryteriów zaliczamy m.in. kryterium pochodzenia, stopnia przyswojenia, przedmiotu zapożyczenia.
Kryterium pochodzenia
Kryterium pochodzenia mówi o tym, z jakiego języka pochodzi dane słowo. To najczęściej stosowane kryterium klasyfikacji zapożyczeń. Przykłady takich zapożyczeń:
- anglicyzmy, np. bestseller, fan, dubbing;
- germanizmy, np. pończocha, browar, sołtys;
- rusycyzmy, np. zsyłka, serdak, wertepy;
- italianizmy, np. akwarela, fontanna, gracja;
- galicyzmy, np. perfumy, fryzjer, bagaż;
- latynizmy, np. seminarium, edukacja;
- ukrainizmy, np. czereśnie, czeremcha.
Kryterium stopnia przyswojenia
Kryterium to określa, jak bardzo dane słowa zadomowiły się w polszczyźnie. Wśród nich wyróżniamy:
- wyrazy i wyrażenia (zwykle cytaty), które zostały przeniesione z języka obcego w niezmienionej formie zarówno graficznej, jak i fonetycznej, np. à propos, crème de la crème;
- wyrazy częściowo przyswojone, czyli takie, których wymowę bądź pisownię uznajemy za obcą, ale od dawna są stosowane w polszczyźnie, np. tabu (niezmieniona pisownia), sinus (niezmieniona wymowa);
- wyrazy całkowicie przyswojone – odczuwane jako rodzime ze względu na spolszczoną formę, np. brokuł, biznes.
Kryterium przedmiotu zapożyczenia
Kryterium przedmiotu zapożyczenia mówi o tym, co zostało zapożyczone. W związku z tym wyróżniamy m.in.:
- zapożyczenia właściwe – przeniesienie z języka obcego danego słowa wraz z jego znaczeniem przy jednoczesnym spolszczeniu pisowni, np. keczup (ang. ketchup);
- zapożyczenia sztuczne – wyrazy utworzone za pomocą cząstek pochodzących z języka obcego, np. radiofonia;
- hybrydy – słowa, których poszczególne części pochodzą z różnych języków, np. ciucholand;
- kalki językowe – wyrazy lub wyrażenia będące dokładnym odwzorowaniem obcych konstrukcji językowych. Kalki dzielimy na słowotwórcze (odwzorowania pojedynczych słów), znaczeniowe (przeniesienie znaczenia) i frazeologiczne (przeniesienie związków frazeologicznych), np. nastolatek (ang. teenager) – kalka słowotwórcza, goryl (w znaczeniu ochroniarz) – kalka znaczeniowa, być na topie (ang. to be on top) – kalka frazeologiczna.
Czy warto stosować zapożyczenia?
Przenikanie się języków to naturalne zjawisko, którego nie da się uniknąć. Dzięki niemu języki różnych krajów są wzbogacane o nowe wyrażenia i konstrukcje. Jednak oprócz zalet niesie za sobą także wady. Nie należy nadużywać zapożyczeń, ponieważ nie wszyscy użytkownicy języka są z nimi zaznajomieni. Może to rodzić trudności w komunikowaniu się. Dodatkowo zdarza się, że zapożyczenia wypierają polskie odpowiedniki, a co za tym idzie – prowadzą do ich zapomnienia. Warto pamiętać również o tym, że nadużywanie zapożyczeń jest uznawane za błąd składniowy.
Komentarze